(Suczawa, Suceava, Сучава) Ślady Polaków w Rumunii, Twierdza tronowa hospodarów mołdawskich


Zamek w Suczawie
Cetatea de Scaun a Sucevei
Twierdza tronowa hospodarów mołdawskich
Suceava Fortress

Dalsze tłumaczenia z rumuńskiej wikipedii uzyskano translatorem google.

https://ro.wikipedia.org/wiki/Cetatea_de_Scaun_a_Sucevei.
Twierdza Suczawa była częścią systemu fortyfikacji zbudowanego w Mołdawii pod koniec XIV wieku, kiedy pojawiło się niebezpieczeństwo ottomańskie .
Twierdza została zbudowana pod koniec XIV wieku przez Petru I Musata,
została obwarowana w XV wieku przez Stefana Wielkiego gdy Księstwo Mołdawii musiało odpierać ataki Turków, Tatarów, Węgrów i Polaków
i zniszczona w XVIII wieku (1675) przez Dumitrascu Cantacuzino.

W czasach gdy Rzeczypospolita była graczem w geopolityce a osiami jej zainteresowań były północ-południe a nie wschód-zachód jak obecnie, wojska polskie dwukrotnie oblegały Twierdze.
– w 1497 bezskutecznie oblegali ją Polacy pod wodzą Jana Olbrachta
– druga wyprawa, tym razem udana:

/za: Dariusz Milewski, Przeciw Tymoszce: wyprawa suczawska 1653 roku, Mówią wieki, II 2000/.

Strategiczne znaczenie Mołdawii dla wydarzeń na Ukrainie skłoniło Chmielnickiego by przejąć kontrolę nad tym obszarem, nominalnie podległym sułtanowi. Przywódca Kozaków postanowił zaaranżować małżeństwo swego syna Tymoszki z córką hospodara Mołdawii Bazylego Lupula. Ten ostatni, dotychczas gorliwy sojusznik Rzeczypospolitej, zwlekał sprawę póki mógł, to jest do Batohu. Dopiero wtedy poczuł się zmuszony wydać córkę za Tymoszkę. To z kolei uruchomiło całą lawinę zdarzeń – hospodar wołoski wespół z księciem Siedmiogrodu obalili Lupula, który z rodziną i skarbcem salwował się do Kamieńca Podolskiego.

Strona polska, nagabywana zarówno przez obalonego hospodara, jak i tryumfującego księcia Siedmiogrodu Jerzego II Rakoczego, miała wybór na kogo postawić w tym mentliku. Oczywiście, trudno było pokładać ufność w którejkolwiek ze stron, skoncentrowanych, co zrozumiałe, na własnych zyskach i przetrwaniu. Co więcej – Tymoszko, choć zwycięsko powrócił do Mołdawii wiosną 1653, już trzy miesiące później dał się rozbić Wołochom na ich terytorium. Kozacy znów chwilowo musieli uchodzić za Dniestr, choć pewne było, że wrócą. Sytuacja była średnio czytelna. W końcu przeważyło zdanie króla Jana Kazimierza – Rzeczpospolita zaoferowała przymierze Rakoczemu przeciw Kozakom.

Tymczasem książę Siedmiogrodu, wypędziwszy Lupula z Jass, obległ Suczawę – obsadzoną niewielką załogą twierdzę, gdzie skryła się żony hospodara wraz z jego skarbami. Kolejny powrót na Mołdawię Lupula z Tymoszką w sierpniu, na czele 10 tysięcy Kozaków wprawdzie skłonił Rakoczego do wycofania się, ale oddał on pole tylko po to by doczekać wsparcia Rzeczypospolitej. Istotnie, 19 sierpnia 1653 roku, 4 tysięczny oddział polski złożony głównie z lekkiej jazdy pod pułkownikiem Janem Kondrackim połączył się z siłami księcia. Kondracki od razu objął dowodzenie i powiódł blisko 18 tysięczną armię sprzymierzonych na Suczawę. Tam czekał Tymoszko.

Dwa dni później Polacy, Węgrzy i Wołosi oblegli młodego Chmielnickiego. Brawurowy szturm części sił Kondrackiego nie przyniósł szybkiego rozstrzygnięcia, Kozacy się okopali i sytuacja była patowa. 10 września przybyły kolejne posiłki od Jana Kazimierza – 500 dragonów, działa i amunicja, ale przeprowadzony z ich wykorzystaniem szturm przyniósł Polakom tylko ciężkie straty. Sukcesem okazał się wyłącznie kuriozalny wyczyn puszkarza, który korzystając ze wskazówek jakiegoś zdradzieckiego Kozaka wycelował w pobliże namiotu Tymoszki. Syn Chmielnickiego zmarł wskutek odniesionych ran dnia 15 września.

Mimo utraty wodza i głodu panującego w obozie Kozacy trzymali się hardo. Siły polsko-węgierskie miały niekwestionowaną przewagę w ludziach, sprzęcie i zaopatrzeniu, ale to im spieszyło się z rozstrzygnięciem i zaczęli sondować możliwość porozumienia. Pamiętali bowiem, że na północ od Dniestru główna armia polska pod dowództwem samego króla oczekuje ich powrotu oraz pomocy w konfrontacji z wojskami Chmielnickiego i Tatarami. Właśnie dlatego 9 października oblegający zdecydowali się podyktować łagodne warunki kapitulacji i wypuścić suczawskich Kozaków z matni. Wprawdzie zdradziecko wymordowano potem część mołojców, mszcząc się za Batoh, ale 4 tysiące z nich wraz z ciałem Tymoszki powróciło na Ukrainę.

Słynny skarb Lupula okazał się bardziej skromny niż oczekiwano, w dodatku jego większość przypadła Węgrom i Wołochom. Polacy obeszli się więc smakiem, a ponadto musieli spieszyć pod Żwaniec, gdzie na armię królewską szły ciężkie terminy. Książę Rakoczy nie był przesadnie skory do okazywania wdzięczności – za ciężki żołd posłał Janowi Kazimierzowi 2 tysiące swych żołnierzy, drugie tyle poszło pod Żwaniec sił mołdawsko-wołoskich. Jak wiadomo niewiele tam dokazały, skoro wyprawa wojsk Rzeczypospolitej na Ukrainę skończyła się niesławnym choć szczęśliwym porozumieniem. Nie dożył tego pułkownik Kondracki, który poległ od ran. Opinia polsko-litewska miała mu za złe przebieg interwencji, a królowi decyzję o jej wszczęciu.

Zdołano uniknąć implikacji w stosunkach z Turcją do której należało zwierzchnictwo nad Mołdawią, a ostatecznie pokrzyżowano też zamysły starego Chmielnickiego, z drugiej strony wielu wątpiło czy cała impreza miała większy sens. Narażono przecież bezpieczeństwo króla i losy kampanii ukraińskiej nie zyskując w zamian wiele.

za wikipedią:
W 1673 roku miasto było obsadzone polską załogą w porozumieniu z księciem Stefane Petriceicu (1672-1673, 1673/74).
Po sześciu miesiącach walk, wojskom tureckim udało się wypędzić Polaków i na polecenie księcia Dumitrascu Cantacuzino (1673, 1674-1675) zburzono Twierdzę.

– były tez prywatne wyprawy do Suczawy.
O jednej z nich pisze polska Wikipedia:

Wyprawa do Mołdawii
Olbracht Łaski udał się w roku 1559 do Alba Iulia w Siedmiogrodzie na dwór Izabeli Jagiellonki, licząc na to, że węgierska królowa zgodzi się na uczynienie z Siedmiogrodu bazy wypadowej przeciw Hospodarstwu Mołdawskiemu, bowiem Łaski postanowił zdobyć dla siebie tamtejszy tron[8]. Poparcia królowej nie uzyskał (właśnie zmarła), natomiast na jej dworze poznał Heraklida Despota, podającego się za księcia awanturnika, który kilka lat wcześniej został zamieszany w spisek bojarski przeciw hospodarowi i musiał z Mołdawii uciekać.

Despot i Łaski doszli do porozumienia. Wrócili do Kieżmarku, gdzie Łaski zaczął zaciągi najemników na wyprawę. Tymczasem sytuacja międzynarodowa była niezwykle skomplikowana i delikatna: wobec poczynań cara Iwana Groźnego, który chciał zagarnąć dla Rosji Inflanty. Rzeczypospolitej wszelkie niepokoje na południowo-wschodnich rubieżach były nie na rękę, bowiem mogły prowadzić do wojny z Turcją. Dlatego maszerujące w stronę Mołdawii prywatne wojsko Łaskiego pod wodzą Despota zostało w roku 1560 zatrzymane na Podolu przez hetmana Sieniawskiego, rozbrojone i zawrócone[9].

W roku 1561 Łaski zwrócił się o pomoc do dworu cesarskiego, a uzyskawszy ją poprowadził 2000 najemników przez terytorium Węgier. 18 listopada rozbił wojska hospodara Aleksandra Lăpușneanu i osadził Despota na tronie w Suczawie. Otrzymał za to zamek Chocim i tytuł Wielkiego Hetmana, ale wydanych na wyprawę sto tysięcy dukatów nie odzyskał. Na dodatek musiał się tłumaczyć na sejmie egzekucyjnym 1562-1563 ze swych poczynań

Tablice opisują dzieje Twierdzy, niestety w j. rumuńskim.

Relacja Jana Długosza za wikipedią https://ro.wikipedia.org/wiki/Cetatea_de_Scaun_a_Sucevei
W lecie 1476 roku, twierdza Suceava była oblegana przez tureckie wojsk dowodzone przez sułtana Mehmeda Zdobywcę została uszkodzona.
Jak informuje polski kronikarz Jan Długosz , żołnierze są w mieście, kierowany przez hetmana Şendrea , oni bronili się bohatersko i osmańskie wojska zostały zmuszone do odwrotu.
To oblężenie wykazał podatność obwodowych murów i wież kwadratowych przed artylerią z kulkami z żelaza.

Jak rozumiem, inne relacje, w tym po środku Macieja Stryjkowskiego, polskiego historyka i poety, dyplomaty, kanonika.

Z powyższych tablic w języku rumuńskim trudno zrozumieć co pisał Maciej Stryjkowski o Twierdzy.
Poniżej to co znalazłem w:
Maciej Stryjkowski
Kronika polska, litewska, żmudzka i wszystkiéj Rusi
https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/stryjkowski-kronika-polska-litewska-zmudzka-i-wszystkiej-rusi.html

322
Ci też Koriatowicy, xiążęta Litewskie, drugie zamki na Podolu zbudowali, Brasław, Winnicę, Miedzyboz, Brezanicę, Chmielnik, Trembowla etc. przeciw częstym najazdom Tatarskim i Wołoskim, z którymi się często i długo uganiali niźli Podole w ten czas uspokoili, i do Wielkiego Xięstwa Litewskiego przyłączyli: o czym niżej Czytelniku jeszcze będziesz miał dowodnie w sprawach Jagiełłowych.
323
Świadczą potym Latopiśce Litewskie i Ruskie, iż Juria Koriatowica Wołoszy na hospodarstwo albo wojewodztwo Wołoskie i Moldawskie dla jego dzielności rycerskich wzięli, i w Soczawie na stolicę według swego zwyczaju podnieśli, wszakże jako u nich jest wrodzona niestateczność częstego odmieniania panów, Juria Koriatowica otruli w Soczawie Jurgi Kuriatowic, na Woloskim hospodarstwie otruty., pochwan w Wasziulach monasterze murowanym za Berladem (gdziem sam był roku 1575) pół dnia jazdy.
892
Roku zaś 1537, znowu się wojna zaczęła Polaków z Wołochy, bo Petriło wojewoda Pokuckie wołości częstymi wtarczkami po onej Obertyńskiej porażce wojował Wojna Wołoska wtóra.; przeto król Zygmunt po rokoszu, który miał z rycerstwem we Lwowie, wyprawił do Wołoch ludu służebnego kilko rot, po Ś. Marcinie, którzy wzajem spalili i wybrali Czarnowce, Botussany i insze wsi i miasteczka aż do Soczawy.

Herb średniowiecznej Mołdawii.
Na tablicy nie brakuje polskich wątków, wpływów na dzieje herbu i flagi

Traktat dobrosąsiedzki między Mołdawią a Polską z 10 sierpnia 1519 roku.

Polskę reprezentowali:
Otto Chodecki herbu Powała – wojewoda krakowski od 1533, sandomierski od 1527, ruski od 1515, podolski od 1509, kasztelan lwowski od 1505, starosta lwowski, lubaczowski, kołomyjski i śniatyński.
W 1519 posłował do Mołdawii.

Mikołaj Iskrzycki herbu Rogala – polski szlachcic, rotmistrz obrony potocznej, szafarz podatkowy województwa podolskiego (1529), stolnik (od 7 grudnia 1513), podkomorzy (od 6 lipca 1530), starosta (od 8 stycznia 1536) kamieniecki, starosta olsztyniecki, śniatyński.

Obie delegacje uzgodniły i ustanowiły
za zgodą wojewody Mołdawskiego i króla Polski,
następujące obustronne porozumienie, i dalej artykuły 1-25

Widok z twierdzy na współczesną Suczawę

https://ro.wikipedia.org/wiki/Cetatea_de_Scaun_a_Sucevei
Ci, którzy przeszli przez fortecę w ciągu następnych kilku stuleci, widzieli tylko ruiny.

Pod koniec XVIII wieku, wojska polskie pod dowództwem króla Jana III Sobieskiego stacjonowały w Suczawie, ustanawiając swoją siedzibę w klasztorze Zamca podczas kampanii anty-tureckiej w latach 1690-1691.
W 1700 roku, przed przekazaniem do Stambułu, ambasador Rzeczypospolitej w Imperium Osmańskim Rafael Leszczyński zapisał w swoich notatkach, że w Suczewie znajdują się tylko ruiny Pałacu Królewskiego