(Niemirów, Неми́рів, Nemyriw) Ślady Polski na Ukrainie, Pałac hrabiny Marii Szczerbatowej

Niemirów, miejscowość między Winnicą i Bracławiem.
Ukraina, Niemirów, Pałac hrabiny Marii Szczerbatowej
Україна, ПНемирів, Палац княгині Марії Щербатової
Украина, Немиров, Дворец Мари Щербатовой
Ukraine, Nemyriv, Princess Mary Scherbatova Palace


W miejscku gdzie stoi obecny pałac pierwotnie znajdowała się twierdza broniąca przed atakami Tatarów, Turków, Kozaków i Polaków.
W drugiej połowie XVIII wieku w miejscu twierdzy Wincenty Potocki rozpoczął budowanie rezydencji.

W 1737 roku powstały pałac gościł wysłanników Rosji, Turcji i Austro-Węgier podczas rozmów pokojowych mających zakończyć wojnę między tymi państwami (1735-39) a także króla Stanisława Augusta (w 1787 roku), Tadeusza Kościuszkę.

W 1871 р. Pałac w Niemirowie namalował Napoleon Orda:

Wincenty Potocki prowadząc hulaszcze życie zmuszony został do sprzedaży majątku wraz z pałacem Stanisławowi Szczęsnemu Potockiemu, który z kolei przekazał to synowi Jerzemu Szczęsnemu.
Pow władaniem Jerzego, który wolał przebywać w Tulczynie pała z Niemirowie podupadł, a ruinę ostatecznie przypieczętował pożar w 1811 roku.

Po śmierci Stanisława Szczęsnego Potockiego, wdowa Zofia Potocka (dla której to powstał niesamowity Park Zofiówka w Humaniu) odziedziczyła Niemirów.

http://slowopolskie.org/nieznana-winnicczyzna-niemirow-kozice-i-woronowica/
Kiedy Niemirów przeszedł do syna Zofii Bolesława Potockiego, miasto wkroczyło w „złoty wiek” swojej historii.
Nowy właściciel dbał nie tyle o siebie, ile o podwładnych: pomagał wszystkim potrzebującym, wybudował większość ówczesnych kamienic, z których wiele przetrwało do dziś, ufundował ewangelicką kirchę, sierociniec oraz nową dzwonnicę cerkwi Wniebowzięcia, a co najważniejsze – założył Gimnazjum Niemirowskie – jedną z czołowych szkół na południu Imperium Rosyjskiego.

Bolesław Potocki zaprosił do Niemirowa architekta Franciszka Miechowicza, który w roku 1849 wzniósł dla niego nowy pałac.
Był on po części kamienny, po części drewniany, ale jego olbrzymie rozmiary sprawiały niezapomniane wrażenie.
W 1848 roku w tej rezydencji koncertował Franciszek Liszt.
Dzięki Potockiemu Niemirów w krótkim czasie zdobył sławę „podolskich Aten”.

Jako ostatnia, posiadaczką Niemirowa była hrabina Maria Szczerbatowa, wnuczka Bolesława Potockiego.
We wszystkim naśladowała ona dziadka: starała się, aby spirytus z ojcowskiej gorzelni (dziś jest to znana gorzelnia „Niemiroff”) dostarczano do carskich zakładów.
Zyski kierowane były na mecenat i dobroczynność. Na przykład, sfinansowano remont starego budynku Politechniki Kijowskiej.

hrabina Maria zamierzała wybudować własny pałac, dlatego rozkazała rozebrać dziadkową, jeszcze nie całkiem starą rezydencję.
Pobudził ją do tego widok jednego z angielskich pałaców, który utkwił w jej sercu podczas podróży do Wielkiej Brytanii.
Hrabina zaprosiła do Niemirowa wiedeńskiego ogrodnika Zehnholca, który przebudował stary park, oraz architektów Grinera i Kramarza, którzy zaczęli wznosić nową rezydencję.
Nie udało im się jednak skończyć, ponieważ ich praca nie spodobała się hrabinie.
Architektów zmieniano kilka razy, jako odpowiedniego wybrano czeskiego architekta Jiřa Stibrali, pod którego kierownictwem w 1900 roku ukończono prace.

Po rewolucji rodzina Szcherbatow pozostała w Niemirowie.
Przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych Ukrainy, Christian Rakovsky, wydał instrukcje Komisji Rewolucyjnej w sprawie immunitetu rodziny, pałacu i parku.
Mimo to

…w nocy 1920 roku Marię razem z synem Dymitrem, córką Aleksandrą i synową Stołypina, która była jej krewną, kilku pijanych żołnierzy Armii Czerwonej wyprowadziło do parku i rozstrzelało.
…Marię Szczerbatową z dziećmi pochowano przed całą niemirowską ludnością w pobliskim klasztorze Trójcy Przenajświętszej w trumnach, pokrytych czerwonym suknem – symbolem ich męczeństwa.
Dmytro Antoniuk, opracowanie Irena Rudnicka

Brama wjazdowa do pałacu Maria Szczerbatowej w Niemirowie.
Obecnie cały kompleks pałacowo parkowy zajmuje Sanatorium Awangard (nazwa widnieje nad bramą)

Za bramą opuszczone budynki, być może straży pałacowej

Główne wejście do pałacu.
Tu zajeżdżali właściciele i goście

Nowi kuracjusze przybywają do Sanatorium Anvangard w Niemirowie.

Sanatorium zostało założone tu w 1921 roku.
Było to pierwsze sanatorium na Ukrainie, potem w USSR powstały jeszcze trzy.
Przyjmowało 150 dorosłych i 70 dzieci na miesiąc, w sumie około 1000 pacjentów w roku.

Pałac od strony południowo-wschodniej.
Wyjście do parku

Pałac od strony południowo-zachodniej, wyjście do ogrodów

Za plecami mamy dawny ogród.

Na wprost wyjścia pałacu w ogrodzie urządzono cmentarzyk 39 sowieckich żołnierzy, którzy zginęli 1943 roku i partyzantów.
Zwyczaj budowania cmentarzy przy ważnych budynkach i w centrach miast był elementem budowy ideologii w czasach czerwonej zarazy.

Nowa tablica widoczna na wcześniejszym zdjęciu i cokół stanową swoistą pamiątkę dekomunizacji po ukraińsku.
Zdjęcie z czasów świetności tego miejsca
źródło: https://www.tracesofwar.com/sights/50088/Mass-Grave-Russian-Soldiers-en-Resistance-Members.htm

alejka prowadząca do ogrodu

Park, alejka wiedzie do budynków sanatoryjnych sprzed około 50 lat.

Lwy strzegące pałacu od strony ogrodu, prawy mocno skorodowany

lewy lew

Hol pałacu w Niemirowie

w 2008 roku dokonano małego remontu, na nowo otworzono główną salę centralną, w której nad kominkiem z białego marmuru wisi duży portret Marii Szczerbatowej-Potockiej w czerwonej sukni.
Obok niego w ścianę wmurowano owalne marmurowe medaliony z wizerunkiem Herkulesa i Omfale i sceną powrotu Odyseusza do Itaki.
Uważa się, że pochodzą one z poprzedniego pałacu Bolesława Potockiego.

Wieża dawnej elektrowni